Połykanie to bardzo złożony proces, w którym uczestniczą zarówno nerwy czaszkowe, jak i ośrodki korowe oraz pniowe. Zaburzenie tego naturalnego procesu, zwane dysfagią zawsze powoduje zagrożenie zdrowia lub życia pacjenta i wymaga natychmiastowej interwencji zespołu terapeutycznego. O czym warto pamiętać, mając pod opieką chorego z zaburzeniami połykania?

Poniżej kilka przydatnych, ogólnych rad:

•    Konieczne jest zachowywanie właściwiej postawy ciała w czasie karmienia: pozycja siedząca, wyprostowana szyja, broda zbliża się do klatki piersiowej (zapobiegamy zachłystywaniu się). Przy chorych z niedowładem staramy się „domknąć krtań” poprzez skręcenie głowy w stronę niedowładną

•    Po zakończeniu karmienia, chory powinien pozostać w pozycji wysokiej (siedzącej) co najmniej 15 minut do pół godziny

•    Pokarmy powinny być konsystencją dopasowane do możliwości chorego, odpowiednio zagęszczone, jednorazowo staramy się nie podawać zbyt dużych porcji, kontrolujemy wzrokiem, czy nasz pacjent już połknął podany pokarm, czy kęs nie jest zbyt duży i czy nie powoduje zachłystywania się

•    Unikajmy pokarmów sypkich, kruszących się (herbatniki, ciastka, chleb), powodują zakrztuszanie się

•    Sprawdzamy umocowanie protez zębowych, jeżeli pacjent je posiada, aby uniknąć ich niebezpiecznego przesuwania się w czasie karmienia

•    Dbajmy o wyrazistość smaku, temperatury (łatwiejsze są do połknięcia płyny zimne lub bardzo ciepła. Wyraźny smak potrawy dodatkowo czuciowo stymuluje jamę ustną)

•    Po każdorazowym podaniu pokarmu zadbajmy o to, by sprawdzić, czy nic nie zalega w jamie ustnej chorego. Prosimy chorego o tzw. „puste połykanie” bez pokarmu

•    W czasie codziennej toalety, prosimy naszego podopiecznego, aby wykonywał, po naszym wcześniejszym instruktażu ćwiczenia ruchowe: warg, języka, krtani oraz żuchwy. Wskazane są także ćwiczenia oddechowe.

Literatura wykorzystana w artykule i zalecana:

  • Nowakowska H., Grabowska H., Mielnik M. „Terapie wspomagające opiekę pielęgniarską nad pacjentami z zaburzeniami połykania”, Problemy Pielęgniarstwa 2012; 20 (1): 126–132
  • Terlikiewicz J., Makarewicz R. „Zaburzenia połykania”, Polska Medycyna Paliatywna 2003, tom 2, nr 1
  • Litwin M. na podstawie: Boehme G. Sprach-, Sprech-, und Schluckstörungen; Elsevier 2006, oraz Prosiegel M, Weber S., Dysphagie: Diagnostik und Therapie Springer – Verlag Heidelberg 2013.
  • Materiały udostępnione w ramach Akademii Dysfagii, Katowice, 2016

Tekst: Izabela Kamysz – neurologopeda