Afazją określamy zaburzenia mowy, powstające na skutek uszkodzenia ośrodków mowy w korze mózgowej lub ich połączeń. Efektem tych uszkodzeń jest niemożność wyrażania myśli słowami lub niemożność rozumienia mowy.

Wyróżniamy:
afazję ruchową,
afazję czuciową,
afazję amnestyczną.

„Afazja jest wtedy, gdy twój mózg trzyma twoje słowa jak zakładników”

Objawy afazji

Afazja ruchowa (nazywana też motoryczną lub ekspresyjną)

Powstaje w wyniku uszkodzenia przednich odcinków pola afazji, przejawia się zaburzeniem „nadawania mowy” w różnych postaciach:

  • całkowitą utratą zdolności mówienia,
  • znacznym upośledzeniem tej czynności (wypowiadanie pojedynczych wyrazów, sylab),
  • wypowiadaniem dłuższych zdań (ze zniekształconymi słowami, niegramatycznie),
  • powtarzaniem stałych stereotypowych frazesów np. „tak jest” itp.
  • rozumienie mowy jest zachowane,
  • chory zdaje sobie sprawę z trudności i stara się z nimi walczyć.
 Afazja czuciowa (nazywana tez odbiorczą, sensoryczną lub recepcyjną)

Powstaje w wyniku uszkodzenia tylnych odcinków pola afazji, a zwłaszcza ośrodka słuchowego mowy, skutkuje upośledzeniem odbioru czyli rozumienia mowy w różnym stopniu:
-w lżejszych przypadkach dotyczy trudności ze zrozumieniem bardziej złożonych zdań,
-w cięższych: również proste zdania wymagają powtórzenia,
-w najcięższych: mamy do czynienia z brakiem rozumienia mowy,
występuje tu także zaburzenie ekspresji mowy (charakterystyczna wielomówność- wypowiadanie wielu słów w sposób niepowstrzymany),
zniekształcanie słów (parafazje)- zmiana liter, słów, neologizmy,
w skrajnych przypadkach chory używa samych neologizmów i jego wypowiedzi są całkowicie niezrozumiale dla otoczenia

Afazja amnestyczna (zwana też nominalną lub anomią)

powstaje najprawdopodobniej w wyniku uszkodzenia połączeń ośrodków czuciowych
i ruchowych mowy (są też inne koncepcje),
cechuje się trudnościami w nazywaniu wskazywanych przedmiotów,
chory ma świadomość do czego służy dany przedmiot, ale nie potrafi go nazwać,
jeśli podpowiemy niewłaściwą nazwę- chory jest tego świadomy i protestuje, gdy właściwą- powtarza,
choremu brakuje precyzyjnych nazw- zastępuje je opisami,
mowa spontaniczna bywa zaburzona

Stopnie afazji (wg modyfikacji Goodblassa i Kaplana, 1972)
Pierwszy stopień:
zaburzenia mowy występują tylko przy dłuższym mówieniu,
trudności w mowie są uchwytne tylko dla samego chorego

Drugi stopień:
występują zaburzenia mowy i jej rozumienia,
zdolność porozumiewania się z otoczeniem pozostaje zachowana

Trzeci stopień:
chory porozumiewa się z otoczeniem jedynie co do prostych czynności,
rozmowa na tematy bardziej złożone jest niemożliwa

Czwarty stopień:
czynności mowy i jej rozumienia zachowane w postaci fragmentarycznej

Piąty stopień:
całkowity brak czynności mowy i jej rozumienia

Przyczyny afazji
„Afazja nie jest jednostką chorobową, lecz zespołem objawów, które mogą wystąpić na podłożu różnych zmian strukturalnych. Mowa jest wynikiem czynności całej kory mózgu, jednak na powierzchni wypukłej lewej półkuli mózgu (u osób praworęcznych) można wyróżnić pewien ograniczony obszar, którego uszkodzenie powoduje powstanie zaburzeń mowy typu afatycznego. Jest to tzw. mózgowy obszar mowy, czyli pole afazji”- pisze A. Prusiński.
Najczęstszą przyczyną afazji są  udary mózgu. Afazja udarowa występuje w ok. 21-38% wszystkich przypadków udarów.
Wśród pozostałych przyczyn afazji ostrej i przewlekłej wymienia się:
guzy,
urazy,
infekcje,
zatrucia,
procesy zwyrodnieniowe m.in.:
-choroba Alzheimera,
-choroba Picka

*T. Lewicka „Metody diagnozowania pacjentów z zaburzeniami mowy- lewa i prawa półkula”