Udar mózgu jest trzecią, najczęstszą przyczyną śmierci zaraz po chorobach serca, nowotworach, oraz najczęstszą przyczyną inwalidztwa osób po 40 roku życia. Udar najczęściej dotyka osoby po 60 roku życia, jednak jego ofiarą padają też młodsze osoby. W samej tylko Polsce na udar mózgu zapada 75 000 ludzi rocznie. Co warto o nim wiedzieć?

Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia udarem nazwiemy nagłe pojawienie się ogniskowego deficytu neurologicznego lub globalnych zaburzeń czynnościowych mózgu, które utrzymują się dłużej niż 24 godziny i nie mają innej przyczyny niż naczyniowa. Podziałów samego udaru możemy wymienić kilka, w tym artykule skupię się jednak na najczęściej pojawiających się i najistotniejszych ze względów praktyki logopedycznej.

Ze względu na patomechanizm naczyniowy, wyróżniamy:

•    udar niedokrwienny (przyczyna: niedokrwienie mózgu, zwykle wywołany jest zamknięciem lub zwężeniem światła naczyń wewnątrzmózgowych albo doprowadzających krew do mózgu)
•    udar krwotoczny (na skutek pęknięcia naczynia krwionośnego z krwawieniem do miąższu mózgowia i/lub układu komorowego. Często stanowi powikłanie choroby nadciśnieniowej)
•    krwotok podpajęczynówkowy (w wyniku samoistnego pęknięcia naczynia krwionośnego i występowania krwawienia do przestrzeni podpajęczynówkowej)

Ze względu na przebieg kliniczny (czas trwania objawów):

•    przejściowy atak niedokrwienny (TIA) – to objaw ogniskowego lub uogólnionego zaburzenia czynności mózgu utrzymujacy się poniżej 24h
•    udar niedokrwienny z objawami odwracalnymi (RIND), kiedy objawy zaburzeń czynności mózgowych trwają powyżej 24h, ale wycofują się przed upływem 21 dni
•    dokonany udar niedokrwienny (CS) – objaw trwałego zaburzenia funkcji mózgu
•    udar postępujący – objawy zaburzeń mózgu narastają

Ważne i istotne jest zauważenie u siebie, oraz dostrzeżenie u swoich bliskich nagłych objawów klinicznych udaru. Znany już test FAST (Face – asymetria twarzy, Arm – niedowład kończyny górnej, porażenie lub znieczulenie, Speech -zaburzenie mowy, Time – szybkie działanie), ważne jest uczucie drętwienia jednej połowy ciała, osłabienie kończyn po jednej stronie, zaburzenia nadawania mowy i jej rozumienia, nagły ból głowy, silne zawroty głowy, zaburzenia równowagi, niepewny chód, upadki, zaburzenia świadomości.

Oczywiście, lepiej zapobiegać niż leczyć. Jakie są czynniki ryzyka udaru i na co zwracać uwagę? Wśród niemodyfikowalnych  czynników, na które nie mamy realnego wpływu wyróżniamy: wiek > 55 lat, płeć męska, uwarunkowania genetyczne, niedobór czynników krzepnięcia, niski status społeczno-ekonomiczny. Spośród przyczyn modyfikowalnych, które możemy zmienić, są:  nadciśnienie tętnicze, migotanie przedsionków, mała aktywność fizyczna, cukrzyca, otyłość, zwężenie tętnic szyjnych > 60 %,  nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, hiperhomocysteinemia, hiperlipidemia, trombofilia, stosowanie doustnych leków antykoncepcyjnych, stosowanie hormonalnej terapii zastępczej.

Co najlepszego możemy zrobić dla siebie? Regularnie, raz w roku lub przy każdej wizycie lekarskiej, kontrolować ciśnienie krwi oraz poziom cukru (po 50 roku życia co najmniej raz na trzy lata), stosować leki zgodnie z zaleceniem lekarza, unikać tytoniu oraz alkoholu, nie dopuszczać do otyłości, systematycznie leczyć choroby sprzyjające udarowi (nadciśnienie tętnicze – cukrzycę – choroby serca – hipercholesterolemię – otyłość). Zdrowie i życie mamy tylko jedno!
Polecane artykuły:

  • Korzeniowska K., Wietlicka I., Szałek E., Jabłecka A. (2010). Udary mózgu- opisy przypadków. Farmacja współczena 2010; 3: 214-220.
  • Mazur R., Świerkocka- Miastkowska M. (2005). Udar mózgu- pierwsze objawy. Choroby Serca i Naczyń 2005, tom 2, nr 2, 84–87.
  • Mazurek J., Blaszkowska A., Rymaszewska J. (2013). Rehabilitacja po udarze- aktualne wytyczne. Nowiny Lekarskie 2013, 82, 1, 83–88.

Tekst: Izabela Kamysz – neurologopeda