Menu
Muzyka jest ważnym elementem różnych działań terapeutycznych, zarówno w dziedzinie psychologii, psychiatrii, pedagogice, jak i logopedii. W programowaniu terapii dotyczącej zaburzeń komunikacji jest wykorzystywana w postępowaniu logopedycznym u dorosłych w przypadku osób z uszkodzeniami struktur mózgowych zarówno po incydentach neurologicznych, jak i w chorobach neurodegeneracyjnych.
Wykorzystując muzykę, możemy wpływać na emocje: odprężając, wyciszając, rozśmieszać, ale również zasmucać i denerwować. Należy brać pod uwagę rodzaj proponowanej muzyki oraz preferencje pacjenta. Dodatkowo zaznacza się, że muzyka działa na funkcje poznawcze, a szczególnie pamięć i uwagę. Sama muzykoterapia może stanowić element terapii reminiscencyjnej, gdzie będzie odwoływać się do wspomnień, pobudzając do tworzenia skojarzeń, myślenia i dedukcji.
Badania wykazują, że muzyka klasyczna (szczególnie utwory Amadeusza Mozarta) wpływa na działanie mózgu. Don Campbell, amerykański kompozytor i muzykoterapeuta, opisał, jak wielką rolę odgrywa muzyka przy ulepszaniu pamięci, łagodzeniu bólu i leczeniu. Muzyka wpływa nie tylko na emocje, ale również na kompetencje językowe oraz spostrzeganie przestrzenne. Dodatkowo w przypadku osób z demencją może wyciszać niepożądane zachowania, dając poczucie bezpieczeństwa i spokoju. W reakcji na muzykę osoby zaczynają się kołysać, wystukiwać rytm, tańczyć i śpiewać. Co istotne, skuteczność terapii wykorzystującej muzykę jest widoczna bez względu na stopień uszkodzenia struktur mózgowych.
Starajmy się włączać muzykę w nasze działania terapeutyczne u osób z demencją, w stanach minimalnej świadomości oraz z osłabioną uwagą, pamięcią w przebiegu innych zachorowań.
Na pierwszym etapie terapii, kiedy chcemy popracować nad koncentracją uwagi, analizą i syntezą słuchową, możemy oprzeć działania na dźwiękach natury lub dźwiękach wydawanych przez instrumenty. Po prezentacji dźwięków zadaniem pacjenta może być na przykład wskazanie właściwego obrazka, który jest symbolem usłyszanego dźwięku albo melodii.
Następnie możemy wykorzystać krótkie fragmenty piosenek i poprosić pacjenta o wskazywanie właściwego wykonawcy usłyszanego utworu. Tu dodatkowo trenowane jest odpamiętywanie, kojarzenie i odwoływanie się do wiedzy już wcześniej posiadanej.
Chcąc popracować nad uwagą, pamięcią słuchową, warto wykorzystać uzupełnianie luk w tekście piosenki, która będzie odtwarzana przez terapeutę. Dobrze wybrać te utwory, które osoba biorąca udział w terapii znała i których lubi słuchać. Mogą być to teksty piosenek biesiadnych, patriotycznych, kolęd. Wówczas pacjent musi nie tylko skupić się na rytmie, melodii, ale przede wszystkim na tekście utworu. Warto zapoznać pacjenta z kilkoma utworami z jakiegoś kręgu tematycznego, a następnie dać do połączenia fragmenty tekstu zapisane w dwóch kolumnach.
Innym pomysłem jest ćwiczenie, które będzie łączyć umiejętność odczytywania melodii, rytmu oraz funkcji wykonawczych. Polega na słuchaniu piosenek i jednoczesnym wystukiwaniem rytmu według zasad podanych przez terapeutę czy opiekuna, np. klaskanie do przeplatane pauzami.
Przykładowe ćwiczenia możesz pobrać tutaj.
Warto włączyć pacjenta do samodzielnego śpiewania, kontynuacji tekstów piosenek, na przykład gdy utwór jest wyciszany w odtwarzaczu przez terapeutę. Utrwalanie piosenek, rymowanych tekstów pomaga w odbudowie funkcji językowych i aktualizacji słownictwa. Sam śpiew może sprzyjać ćwiczeniom oddechowym oraz pracy nad płynnością wypowiedzi.
Muzyczna aktywizacja dostarcza więc różnorodnych bodźców, które wpływają na kondycję umysłową. Dodatkowo jest dla chorego szansą na nawiązanie więzi z terapeutą lub opiekunem. A gdy włączymy do wspólnej zabawy inne osoby chore lub bliskich podopiecznego, dostarczymy mu okazji do interakcji z otoczeniem i doświadczenia pozytywnych emocji.
Pamiętajmy, że muzyka jest niezbędnym elementem innego rodzaju terapii, a mianowicie choreoterapii, czyli terapii tańcem. To połączenie pozwala dodatkowo poprawić koordynację ruchową, odbudowuje świadomość własnego ciała. Wykorzystanie rytmu, serii kroków, ruchów, melodii wpływa na zdolność używania sekwencji, ponieważ odbywa się poprzez naśladowanie. Może zatem przekładać się na polepszenie funkcji językowych.
Integracja muzyki i rytmów w terapii funkcji poznawczych daje dodatkowe możliwości w leczeniu i rehabilitacji, wpływając jednocześnie na poprawę ogólnego samopoczucia osób dotkniętych trudnościami neurologicznymi.
Borowiecka R. 2004. Uczę się z Mozartem, Warszawa: Wydawnictwo Centrum Edukacji „ROZWÓJ”.
Campbell D. 1997. The Mozart effect: tapping the power of music to heal the body, strengthen the mind, and unlock the creative spirit, New York: Avon Books.
Wójcik-Topór P. 2018. Niefarmakologiczne metody oddziaływania na funkcje poznawcze w otępieniach. W: S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray, W. Tłokiński (red.), Gerontologopedia, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia, s. 451–468.
dr Paulina Wójcik-Topór – doktor nauk humanistycznych w zakresie językoznawstwa, adiunkt w Zakładzie Logopedii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Instytucie Glottodydaktyki Polonistycznej, logopeda, neurologopeda. Współautorka wielu pomocy terapeutycznych dla dorosłych w Wydawnictwie WiR. Od 2014 roku pracuje jako neurologopeda w Szpitalu Specjalistycznym im. L. Rydygiera w Krakowie na Oddziale Rehabilitacji Neurologicznej z Pododdziałem Rehabilitacji Ogólnoustrojowej. Współpracuje z Polskim Centrum Rehabilitacji Funkcjonalnej „Votum” w Krakowie, prowadzi terapie komunikacji – głównie osób dorosłych po różnych incydentach neurologicznych.
Odwiedź nasz Facebook i Instagram!
