Komunikacja bez słów. Porozumiewanie się z pacjentami z zaawansowaną demencją

1 marca 2024
Iga Malinowska

Opieka nad osobą z zaawansowaną demencją jest wyzwaniem, które wymaga nie tylko cierpliwości, lecz także kreatywności w komunikacji. Gdy słowa tracą na znaczeniu, gesty, dotyk, muzyka i empatia stają się Twoimi narzędziami. Oto kilka sposobów, jak możesz je wykorzystać na co dzień.

Rozpoznawanie i interpretacja sygnałów niewerbalnych

Zacznij od obserwacji. Zwróć uwagę, jak osoba, którą się opiekujesz, reaguje na różne sytuacje. Może drżenie ręki wskazuje na niepokój przed kąpielą? A może błądzenie wzroku świadczy o poszukiwaniu czegoś znajomego w otoczeniu? Utrzymanie kontaktu wzrokowego i delikatne przytaknięcie głową mogą być dla nich znakiem, że są zrozumiani.

Zwróć uwagę na otoczenie. Jeśli zauważysz, że pacjent staje się niespokojny w dużych, głośnych pomieszczeniach, możesz spróbować przenieść się z nim do cichszego miejsca.
Badaj reakcje na kolory i światło. Część osób z demencją reaguje na określone kolory lub intensywność oświetlenia. Zwróć uwagę, czy pewne kolory ubrań lub pościeli wydają się je uspokajać lub przeciwnie – wywołują niepokój.
Uwzględnij rytm dnia. Niektóre osoby są bardziej aktywne lub spokojne o określonych porach. Dostosuj działania i komunikację do ich naturalnego rytmu.
Obserwuj preferencje żywieniowe i apetyt. Mogą one wskazywać na dyskomfort związany z jedzeniem niektórych potraw lub na potrzebę zmiany diety.

Dotyk jako narzędzie komunikacji

Dotyk może przemawiać tam, gdzie słowa zawodzą. Delikatne trzymanie za rękę podczas spaceru, masaż dłoni przy stole czy przytulenie na powitanie mogą wyrażać obecność, wsparcie i zrozumienie. Pamiętaj jednak, aby zawsze obserwować reakcje i dostosować intensywność dotyku do komfortu osoby, którą się opiekujesz.

Wprowadź rutynę, jaką może być na przykład codzienny delikatny masaż dłoni przy użyciu ulubionego kremu. Będzie to nie tylko chwila relaksu, ale i okazja do nawiązania bliskości.
Stosuj różnorodne formy dotyku. Oprócz masowania dłoni eksperymentuj z delikatnym szczotkowaniem włosów lub lekkim dotykiem po plecach, które mogą pomóc w uspokojeniu chorego.
Zaangażuj zwierzęta. Jeśli to możliwe, włącz w terapię zajmowanie się ze zwierzętami. Dotykanie kota czy psa, głaskanie może wywoływać pozytywne emocje.

Wykorzystanie muzyki i sztuki

Muzyka i sztuka plastyczna to potężne narzędzia w komunikacji niewerbalnej. Spokojne melodie mogą uspokoić, a znane piosenki z młodości wywołać pozytywne wspomnienia. Eksperymentuj z różnymi gatunkami muzyki, aby znaleźć te, które mają najlepszy wpływ. Możesz również zachęcić chorego do malowania lub rysowania – niech wyrazi siebie przez kolory i formy, nawet jeśli nie będzie to tradycyjny obraz.

Twórz spersonalizowane playlisty z ulubionych utworów osoby, którą się opiekujesz, i odtwarzaj je w trudnych momentach.
Zachęcaj do wyrażania siebie przez sztukę za pomocą prostych zestawów do malowania lub rysowania, nawet jeśli są to tylko abstrakcyjne formy.
Organizuj wspólne seanse muzyczne – śpiewajcie razem lub odtwarzajcie muzykę i obserwuj reakcje podopiecznego.

Czytanie w emocjach

Empatia jest kluczem do udanej komunikacji. Spróbuj postawić się w sytuacji osoby, którą się opiekujesz, i zrozumieć, co mogłaby czuć. Twoja zdolność do empatii pozwoli Ci lepiej reagować na jej potrzeby. Uśmiech, gest zrozumienia czy nawet spokojny ton głosu mogą być dla niej wsparciem.

Ważne:

Zrozum osobę, którą się opiekujesz. Może ona mieć pewną świadomość swojego stanu zdrowia i słabości wynikającej z demencji. Dlatego jeśli potrzebuje o tym porozmawiać, wysłuchaj jej.
Stwórz „książkę emocji” z obrazkami wyrażającymi różne stany emocjonalne, do której będziecie mogli się odwoływać w różnych momentach.
Zachowaj spokój i cierpliwość, nawet jeśli komunikacja staje się frustrująca. Twoja spokojna obecność może być kojąca.

Dodatkowe pomysły na codzienną komunikację

Stwórz wizualne przewodniki dnia z obrazkami przedstawiającymi codzienne czynności, które mogą pomóc choremu w orientacji.
Wykorzystaj prostą gestykulację, aby ułatwić zrozumienie. Na przykład gest ręki wskazującej na usta może oznaczać czas posiłku.
Utrzymuj fizyczną aktywność poprzez proste ćwiczenia, które możecie wykonywać razem, takie jak spacerowanie po domu lub lekka gimnastyka.

Wykorzystaj innowacyjne pomysły na codzienną komunikację

„Album potrzeb” to innowacja stworzona przez poznańską fundację ORCHidea. Narzędzie pozwala na prostsze porozumiewanie pomiędzy opiekunami a osobami z zaburzeniami Album to zbiór fotografii i równoważników zdań mających usprawnić i ułatwić komunikację. Więcej o albumie przeczytasz tutaj: album potrzeb.
Poznaj Metodę Monessori Senior – Montessori Lifestyle®, która przedstawia łatwe rozwiązania trudnych dla opiekuna sytuacji. Rozwiązania te pomagają uprościć interakcję między opiekunem, a seniorem. Metoda stymuluje procesy poznawcze, wspiera niezależność seniora i zmniejsza częstotliwość występowania trudnych sytuacji.
Zapoznaj się z Metodą Teepy Snow i jej spojrzeniem na chorobę z perspektywy osoby w zaawansowanej demencji. Jako ekspertka ds. demencji autorka podzieliła się wskazówkami, jak odbierać komunikaty osoby w zaawansowanej demencji, które mogą być dla opiekuna nielogiczne. Pokazała, że sposób komunikowania się seniora jest racjonalny, a jego reakcje słuszne.

O autorce

Iga Malinowska – Gerontopedagog, założycielka fundacji Młyn Wsparcia działającej na rzecz osób w wieku późnej dorosłości. Od 10 lat pracuje z seniorami zmagającymi się z zaburzeniami otępiennymi, z aktywnymi osobami starszymi, prowadząc spotkania i warsztaty edukacyjne.

Udostępnij ten artykuł:

Powiązane posty

Śledź nasze media społecznościowe

Odwiedź nasz Facebook i Instagram!