Menu
Pamięć proceduralna jest jednym z najważniejszych aspektów codziennego funkcjonowania, umożliwiającym wykonywanie zautomatyzowanych czynności, takich jak chodzenie, jazda na rowerze czy pisanie. Jest to rodzaj pamięci niejawnej, odpowiedzialnej za przyswajanie i utrwalanie umiejętności motorycznych oraz sekwencji ruchowych. Utrata zdolności proceduralnych może prowadzić do znacznego obniżenia jakości życia, zwłaszcza u pacjentów po urazach mózgowo-czaszkowych oraz cierpiących na choroby neurodegeneracyjne, takie jak choroba Parkinsona czy Alzheimera.
Pamięć proceduralna jest ściśle związana z układem pozapiramidowym, głównie jądrami podstawy, móżdżkiem oraz korą ruchową. Wymaga odpowiedniego przetwarzania bodźców sensorycznych, które odgrywają istotną rolę w nauce i utrzymaniu umiejętności motorycznych. Integracja sensoryczna, czyli zdolność organizmu do odbierania, przetwarzania bodźców sensorycznych i reagowania na nie, może wpływać na skuteczność konsolidacji pamięci proceduralnej.
Zastosowanie ćwiczeń integracji sensorycznej jest jednym z obiecujących podejść w rehabilitacji i wsparciu pamięci proceduralnej. Odpowiednie bodźce dotykowe, słuchowe i wzrokowe mogą wspierać konsolidację i utrzymanie umiejętności ruchowych, przyczyniając się do poprawy funkcji motorycznych i kognitywnych.
Dotyk odgrywa kluczową rolę w percepcji własnego ciała i otoczenia, co ma bezpośrednie przełożenie na funkcje motoryczne. Stymulacja dotykowa, na przykład poprzez masaż, ucisk czy terapię z wykorzystaniem tekstur, może poprawiać percepcję proprioceptywną, czyli zdolność do świadomości pozycji ciała i ruchu. U pacjentów po urazach mózgowo-czaszkowych regularna stymulacja dotykowa może pomóc w odbudowie ścieżek neuronalnych odpowiedzialnych za pamięć motoryczną.
Bodźce słuchowe takie jak rytmiczne dźwięki, muzyka czy polecenia werbalne mogą ułatwiać przyswajanie i utrwalanie wzorców ruchowych. Terapia z wykorzystaniem rytmiki, na przykład metoda RAS (Rhythmic Auditory Stimulation), jest stosowana w rehabilitacji pacjentów z zaburzeniami motorycznymi, między innymi u osób po udarze czy z chorobą Parkinsona. Stały rytm pomaga w regulacji sekwencji ruchowych i poprawia ich płynność. Ponadto odpowiednio dobrana muzyka może redukować stres i poprawiać koncentrację, dzięki czemu sprzyja stymulacji procesów pamięciowych.
Bodźce wzrokowe pełnią istotną rolę w uczeniu się proceduralnym, ponieważ umożliwiają precyzyjną kontrolę ruchów oraz ocenę ich skuteczności. Wizualne wskazówki takie jak oznaczenia na podłodze, interaktywne programy komputerowe czy treningi z wykorzystaniem wirtualnej rzeczywistości (VR) są skutecznymi narzędziami w rehabilitacji pacjentów z zaburzeniami motorycznymi. Szczególnie technologie VR pozwalają na wielokrotne powtarzanie ściśle określonych sekwencji ruchowych w bezpiecznym i kontrolowanym środowisku. Dzięki temu wspomagają konsolidację pamięci proceduralnej.
Integracja sensoryczna może być skutecznie stosowana w terapii pacjentów po urazach mózgowo-czaszkowych oraz w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych.
Programy rehabilitacyjne uwzględniające multisensoryczne podejście mogą obejmować:
Dzięki połączeniu różnych modalności sensorycznych możliwe jest skuteczniejsze pobudzanie plastyczności mózgu. Sprzyja to odbudowie i wzmocnieniu ścieżek neuronalnych odpowiedzialnych za pamięć proceduralną.
Integracja sensoryczna odgrywa istotną rolę w procesie konsolidacji i utrzymania umiejętności proceduralnych, szczególnie u osób z uszkodzeniami mózgu lub chorobami neurodegeneracyjnymi. Stymulacja dotykowa, słuchowa i wzrokowa może skutecznie wspierać procesy motorycznego uczenia się i poprawiać funkcjonowanie pacjentów. Wieloaspektowe podejście do rehabilitacji, uwzględniające integrację sensoryczną, może znacznie poprawiać jakość życia pacjentów i wspierać ich powrót do codziennych aktywności.
Hikosaka, O., Nakamura, K., Sakai, K., & Nakahara, H. (2002). Central mechanisms of motor skill learning. Current opinion in neurobiology, 12(2), 217–222. https://doi.org/10.1016/s0959-4388(02)00307-0
Schaaf, R. C., & Miller, L. J. (2005). Occupational therapy using a sensory integrative approach for children with developmental disabilities. Mental retardation and developmental disabilities research reviews, 11(2), 143–148. https://doi.org/10.1002/mrdd.20067
Thaut, M. H., & Abiru, M. (2010). Rhythmic auditory stimulation in rehabilitation of movement disorders: a review of current research. Music perception, 27(4), 263–269. http://dx.doi.org/10.1525/mp.2010.27.4.263
Woollacott, M., & Shumway-Cook, A. (2002). Attention and the control of posture and gait: a review of an emerging area of research. Gait & Posture, 16(1), 1–14. https://doi.org/10.1016/s0966-6362(01)00156-4
mgr Karolina Osiwała – specjalista neuropsycholog kliniczny. Od 2016 roku pracuje w Górnośląskim Centrum Rehabilitacji „Repty” w Tarnowskich Górach na Oddziale Rehabilitacji Neurologicznej. Prowadzi terapię neuropsychologiczną głównie z pacjentami po udarze, z chorobami neurodegeneracyjnymi i w stanie śpiączki. Współpracuje z Uniwersytetem SWPS w Katowicach i Akademią Humanitas, prowadząc zajęcia dydaktyczne dotyczące neuropsychologii i psychologii zdrowia.
Odwiedź nasz Facebook i Instagram!
