Dysfagia – zaburzenia połykania. Jak pomóc pacjentowi?

30 stycznia 2024
Izabela Kamysz-Pobożniak

Dysfagia stanowi wyzwanie dla pacjentów, ich rodzin oraz zespołu terapeutycznego. Zaburzenia połykania nie tylko obniżają jakość życia, ale również mogą stanowić poważne zagrożenie zdrowotne. Rozpoznanie i właściwe postępowanie są kluczowe w zapewnieniu pacjentom bezpieczeństwa i komfortu. W tym artykule przedstawiamy kompleksowe podejście do opieki nad osobami z dysfagią oparte na aktualnych badaniach i praktycznych doświadczeniach specjalistów.

Zrozumienie procesu połykania

Połykanie jest złożonym procesem, który wymaga harmonijnej pracy wielu struktur anatomicznych. Właściwe funkcjonowanie nerwów czaszkowych, ośrodków korowych i pniowych jest niezbędne do bezpiecznego przenoszenia pokarmów i płynów z jamy ustnej do żołądka. Dysfagia może wynikać z różnych przyczyn, w tym z udarów, chorób neurodegeneracyjnych, komplikacji po operacjach.

Porady w opiece nad pacjentami z dysfagią

Zachowanie właściwej postawy ciała:

podczas karmienia – pacjent powinien przyjmować pozycję siedzącą z wyprostowaną szyją, skierowanie brody w kierunku klatki piersiowej może zapobiegać zachłystywaniu się;
po posiłku – zaleca się, aby pacjent pozostał w pozycji siedzącej przez 15–30 minut po zakończeniu posiłku.

Dostosowanie pokarmów

Dostosuj konsystencję pokarmów do możliwości połykowych pacjenta, unikając pokarmów sypkich, które mogą prowadzić do zakrztuszenia.
Podawaj mniejsze porcje, aby ułatwić kontrolę połykania.
Unikaj pokarmów sypkich. Ciastka, chleb i inne sypkie produkty mogą zwiększać ryzyko zakrztuszenia.
Zapewnij wyrazistość smaku i temperatury. Pokarmy o wyraźnym smaku i odpowiedniej temperaturze mogą stymulować odruch połykania.

Higiena jamy ustnej i protezy zębowe

Kontroluj protezy – upewnij się, że protezy zębowe są prawidłowo umocowane, aby zapobiec ich przemieszczaniu się podczas karmienia.
Zachęcaj do tzw. pustego połykania po posiłku, aby upewnić się, że pokarm nie zalega w jamie ustnej.

Ćwiczenia rehabilitacyjne

Regularne ćwiczenia mięśni warg, języka, krtani oraz żuchwy mogą poprawić funkcje połykowe. Warto włączyć je do codziennej pracy z osobą chorą. Zalecane są również ćwiczenia oddechowe.

Prowadzenie dzienniczka żywieniowego

Kolejnym ważnym elementem w opiece nad pacjentami z dysfagią jest prowadzenie dzienniczka żywieniowego. Dziennik ten powinien zawierać szczegółowe informacje na temat rodzaju i konsystencji spożywanych pokarmów, wielkości porcji, a także wszelkich trudności napotkanych podczas jedzenia, np.: kaszel, zachłystywanie się czy potrzeba dłuższego czasu na spożycie posiłku. Regularne notowanie tych danych umożliwia lepsze zrozumienie, jakie pokarmy są bezpieczne i komfortowe dla pacjenta, a które mogą powodować problemy.

Dzienniczek żywieniowy stanowi cenne narzędzie nie tylko dla samego pacjenta i jego rodziny, lecz także dla dietetyka, logopedy oraz całego zespołu terapeutycznego. Dzięki zebranym informacjom możliwa jest szybka adaptacja diety i strategii karmienia, co znacząco przyczynia się do poprawy jakości życia pacjenta. Ponadto systematyczne zapisy mogą ułatwić identyfikację potencjalnych alergii pokarmowych lub nietolerancji, a także monitorowanie postępów w rehabilitacji funkcji połykowych.

Aby ułatwić rozpoczęcie pracy z dzienniczkiem żywieniowym, przygotowaliśmy przykładowy szablon, który można pobrać z naszej strony internetowej. Ten gotowy wzór pomoże w odpowiednim dokumentowaniu spożywanych posiłków i ułatwi pracę opiekuna.

Znaczenie współpracy interdyscyplinarnej

Opieka nad pacjentami z dysfagią wymaga kompleksowego podejścia, które obejmuje zarówno odpowiednie techniki karmienia, dostosowanie diety, jak i regularne ćwiczenia rehabilitacyjne. Wczesna interwencja i współpraca interdyscyplinarna są kluczowe dla zapewnienia pacjentom bezpieczeństwa i poprawy jakości ich życia. Pamiętajmy, że każdy pacjent jest inny, a indywidualne podejście i dostosowanie strategii terapeutycznych mogą znacząco wpłynąć na skuteczność leczenia dysfagii.

Polecana literatura

Nowakowska H., Grabowska H., Mielnik M. Terapie wspomagające opiekę pielęgniarską nad pacjentami z zaburzeniami połykania, „Problemy Pielęgniarstwa” 2012, 20(1), s. 126–132.
Terlikiewicz J., Makarewicz R., Zaburzenia połykania, „Polska Medycyna Paliatywna” 2003, 2(1), s. 31–38.
Litwin M. na podstawie: Boehme G., Sprach-, Sprech-, und Schluckstörungen; Elsevier 2006 oraz Prosiegel M., Weber S., Dysphagie: Diagnostik und Therapie, Springer – Verlag Heidelberg 2013; http://polykanie.pl/images/pdf/Zestaw%20%C4%87wicze%C5%84%20-%20dysfagia.pdf.

Udostępnij ten artykuł:

Powiązane posty

Śledź nasze media społecznościowe

Odwiedź nasz Facebook i Instagram!